حکمت 31- شناخت پایه های ایمان و کفر
وَ سُئِلَ عَلَيْهِ السَّلامُ عَنِ الاِْيمانِ فَقال:- الاْيمانُ عَلى اَرْبَع ِ دَعائِمَ:
از حضرتش در رابطه با ایمان سؤال شد، پاسخ داد: ایمان استوار بر چهار پایه است:
عَلَى الصَّبْرِ وَالْيَقينِ وَ الْعَدْلِ وَالْجِهادِ.
شـکیبایی ، بـاور ، عـدالـت ، جهـاد .
وَالصَّبْرُ مِنْها عَلى اَرْبَع ِ شُعَب: عَلَى الشَّوْقِ وَ الشَّفَقِ
شکیبایی را چهار شعبه است: اشتیاق، ترس،
وَ الزُّهْدِ وَالتَّرَقُّبِ. فَمَنِ اشْتاقَ اِلَى الْجَنَّةِ سَلا عَنِ
زهد، انتظار. آن که مشتاق بهشت است دل از
الشَّهَواتِ. وَ مَنْ اَشْفَقَ مِنَ النّارِ اجْتَنَبَ الْمُحَرَّماتِ. وَ مَنْ
شهوات گرداند. آن که در ترس از آتش است از محرمات دوری کرد. آن که
زَهِدَ فِى الدُّنْيَا اسْتَهانَ بِالْمُصيباتِ. وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ
بی رغبت به دنیاست مصائب را آسان شمرد. و آن که در انتظار مرگ است
سارَعَ اِلَى الْخَيْراتِ.
بـه سـوی خیـرات شـتافت.
وَ الْيَقينُ مِنْها عَلى اَرْبَع ِ شُعَب: عَلى تَبْصِرَةِ الْفِطْنَةِ،
باور را چهار شعبه است: بینایی زیرکانه،
وَ تَاَوُّلِ الْحِكْمَةِ، وَ مَوْعِظَةِ الْعِبْرَةِ، وَ سُنَّةِ الاَْوَّلينَ. فَمَنْ
دریافت حکیمانه، پندگیری از دیگران، و اقتدا به روش پاکان. آن که
تَبَصَّرَ فِى الْفِطْنَةِ تَبَيَّنَتْ لَهُ الْحِكْمَةُ. وَ مَنْ تَبَيَّنَتْ لَهُ الْحِكْمَةُ
در زیرکی بینایی یافت حکمت برایش روشن شد. و هرکه را حکمت روشن شد
عَرَفَ الْعِبْرَةَ. وَمَنْ عَرَفَ الْعِبْرَةَ فَكاَنَّما كانَ فِى الاَْوَّلينَ
پندگیری را دانست. و هر که پندگیری را دانست چنان مانَد که در میان گذشتگان بوده.
وَ الْعَدْلُ مِنْها عَلى اَرْبَع ِ شُعَب: عَلى غائِصِ الْفَهْمِ، وَ غَوْرِ
عدالت را چهار شعبه است: فهم درست، غواصی
الْعِلْمِ، وَ زُهْرَةِ الْحُكْمِ، وَ رَساخَةِ الْحِلْمِ. فَمَنْ فَهِمَ عَلِمَ
دانـش ، داوری روشـن ، اسـتواری در بـردبـاری . آن که درست فهمید اعماق دانش را
غَوْرَ الْعِلْمِ. وَ مَنْ عَلِمَ غَوْرَ الْعِلْمِ صَدَرَ عَنْ شَرائِع ِ الْحُكْمِ.
دریافت. کسی که اعماق دانش را دریافت از آبشخور احکام شریعت سیراب بازگشت.
وَ مَنْ حَلُمَ لَمْ يُفَرِّطْ فى اَمْرِهِ وَ عاشَ فِى النّاسِ حَميداً.
و هر که بردباری ورزید در کارش کوتاهی نکرد، و درمیان مردم به ستودگی و نیکی زندگی نمود.
وَ الْجِهادُ مِنْها عَلى اَرْبَع ِ شُعَب: عَلَى الاَْمْرِ بِالْمَعْرُوفِ،
جهاد را چهار شعبه است: امر به معروف،
وَالنَّهْىِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ الصِّدْقِ فِى الْمَواطِنِ، وَ شَنَآنِ
نهی از منکر، صداقت در مواضع حق، دشمنی با
الْفاسِقينَ. فَمَنْ اَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ شَدَّ ظُهُورَ الْمُؤْمِنينَ.
بدکاران. آن که به امر به معروف برخاست مردم مؤمن را توانا نمود.
وَ مَنْ نَهى عَنِ الْمُنْكَرِ اَرْغَمَ اُنُوفَ الْمُنافِقينَ. وَ مَنْ صَدَقَ
و هر که نهی از منکر کرد بینی منافقان را به خاک ذلت رساند. و آن که صدق
فِى الْمَواطِنِ قَضى ما عَلَيْهِ. وَ مَنْ شَنِئَ الْفاسِقينَ وَ غَضِبَ
در مواضع حق را رعایت نمود به وظیفه اش عمل کرد. و هرکس با بدکاران دشمنی کرد و
لِلّهِ غَضِـبَ اللّهُ لَـهُ وَ اَرْضـاهُ يَـوْمَ الْقِيامَـةِ.
برای خدا خشم گرفت خداوند به خاطر او خشم گیرد و او را در قیامت خشنود سازد.
وَالْكُفْرُ عَلى اَرْبَع ِ دَعائِمَ: عَلَى التَّعَمُّقِ وَ التَّنازُع ِ وَ الزَّيْغ ِ
کفر استوار بر چهار پایه است: کنجکاوی ناصواب، زد و خورد با مردم، انحراف از حق،
وَالشِّقاقِ. فَمَنْ تَعَمَّقَ لَمْ يُنِبْ اِلَى الْحَقِّ. وَ مَنْ كَثُرَ نِزاعُهُ
و دشمنی. آن که کنجکاوی ناصواب کرد به حق بازنگشت. و آن که از پی
بِالْجَهْلِ دامَ عَماهُ عَنِ الْحَقِّ. وَ مَنْ زاغَ ساءَتْ عِنْدَهُ
جهالت به زد و خورد با مردم برخاست پیوسته از دیدن حق کور شد. و آن که از حق
الْحَسَنَةُ، وَحَسُنَتْ عِنْدَهُ السَّيِّئَةُ، وَ سَكِرَ سُكْرَ الضَّلالَةِ.
منحرف گشت خوبی را بدی و بدی را خوبی دیده و دچار مستی گمراهی شد.
وَ مَنْ شاقَّ وَعُرَتْ عَلَيْهِ طُرُقُهُ، وَاَعْضَلَ عَلَيْهِ اَمْرُهُ، وَ ضاقَ
و آن که دشمنی نمود راههایش دشوار، و کارش سخت، و راه نجاتش
عَلَيْهِ مَخْرَجُهُ.
تـنـگ گشــت .
وَالشَّكُّ عَلى اَرْبَع ِ شُعَب: عَلَى التَّمارى وَ الْهَوْلِ وَالتَّرَدُّدِ
شک بر چهار پایه است: جدال، ترس، دودلی،
وَالاِْسْتِسْلامِ. فَمَنْ جَعَلَ الْمِراءَ دَيْدَناً لَمْ يُصْبِحْ لَيْلُهُ
و خودباختن. آن که جدال را شیوه خود کرد شبِ گمراهیش صبح هدایت نشد.
وَ مَنْ هالَهُ ما بَيْنَ يَدَيْهِ نَكَصَ عَلى عَقِبَيْهِ. وَ مَنْ تَرَدَّدَ فِى
و هر که را ترسـاند آنچـه پیش رو داشـت عقبگـرد نمـود. و هر کس ملازم
الرَّيْبِ وَطِئَتْهُ سَنابِكُ الشَّياطينِ. وَ مَنِ اسْتَسْلَمَ لِهَلَكَةِ
دودلی گشت. گامهای شیطان پایمالش کرد. و آن که به هلاکت دنیا و آخرت تن داد
الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ هَلَكَ فيهِما.
در هـر دو جهـان نپابـود شـد.
- وَ بَعْدَ هذا كَلامٌ تَرَكْنا ذِكْرَهُ خَوْفَ الاِْطالَةِ وَالْخُرُوج ِ عَنِ الْغَرَضِ
پس از این سخن گفتاری بود که آن را از ترس طولانی شدن و بیرون رفتن از روشی که قصد
الْمَقْصُودِ فى هذَا الْكِتابِ-.
ما در این کتاب است واگذاشتیم.
